Çocukta ateş, biz çocuk sağlığı ile ilgilenenler başta olmak üzere, tüm sağlık hizmeti sunucularının en sık karşılaştığı ve ebeveyn kaygısına neden olan semptomlardan birisidir.
Ateşi azaltmak çocuğu rahatlatıp, anlamsız sıvı kaybının önüne geçerken, altta yatan tanıyı gecikmeli olarak tespit etmek, uygun tedaviyi geciktirmek, ilaç toksisitesi gibi riskleri de barındırmaktadır.
Ateş Nedir?
Ateş, bir hastalık hali olmayıp, aslında enfeksiyonla mücadelede yararlı etkilere sahip fizyolojik bir mekanizmadır, bakteri ve virüslerin üremesini geciktirir, nötrofil üretimini, T lenfosit çoğalmasını arttırır, vücudun akut faz yanıtında yardımcı olur.
Ateş derecesi her zaman hastalığın şiddeti ile ilişkili değildir, veriler ateşin bağışıklık sisteminin belirli bileşenleri üzerinde faydalı etkileri olduğunu göstermekle birlikte, çocuğun huzursuzluğu ve ailenin endişelerinin azaltılması tedavide önceliğe neden olmaktadır. Ateşi azaltmak çocuğu rahatlatıp, anlamsız sıvı kaybının önüne geçerken, altta yatan tanıyı gecikmeli olarak tespit etmek, uygun tedaviyi geciktirmek, ilaç toksisitesi gibi riskleri de barındırmaktadır.
4 İntermitant ateş; 24 saatlik zaman diliminde en az bir kere normal sınırlara düşer. 4 Sürekli ateş; çok az değişkenlik gösterir ve genelde fazla yüksek değildir. 4 Remitant ateş, gün içerisinde değişkenlik göstermekle birlikte, hiçbir zaman normal sınırlara düşmez. 4 Tekrarlayan ateş, yineleyen periyodlar halinde olur.
Ateş Nedenleri
Enfeksiyonlar
Aşılar
Sıvı kaybı
Yüksek çevre ısısı
Diş çıkartma dönemi
Sıcak çarpması
Romatizmal hastalıklar
Onkolojik hastalıklar
Nörolojik hastalıklar
Kanama ve hematom
Kan transfüzyonu sonrası
Operasyon sonrası
Ateşin Yararları
Enfeksiyon bölgesinde kan akımı artar
Nötrofil göçü artar
Nötrofillerde antibakteriyel madde üretimi artar
İnterferon üretimi artar
İnterferonun antiviral ve antitümoral etkisi artar
T lenfosit çoğalması artar Zararları
Oksijen gereksinimi artar
Taşikardi görülür
Ateşe bağlı havalelere neden olabilir
Kalori gereksinimi artar
Kilo kaybına neden olabilir
Baygınlık, sayıklama gibi bilinç değişikliği görülebilir
42 Derecenin üzerinde nadir de olsa beyin hasarı riski taşır
Ateş Nasıl Ölçülmelidir?
Dijital termometre ile ölçüm; en kolay ve ulaşılabilir yöntemdir. İlk 2 yaşta rektal ölçüm, 3-5 yaşlar arasında ağızdan ölçüm güvenilir sonuçlar vermektedir.
Aksiller (koltuk altından) ölçüm ise hiç bir yaş gurubunda güvenli ölçüm olarak kabul edilmemektedir.
Temporal arter aracılığı ile (temassız) ölçüm; yeni araştırmalara göre yenidoğan döneminden itibaren güvenilir sonuçlar ve kullanım kolaylığı sağlamaktadır.
Timpanik (kulaktan) ölçüm; 6 aydan küçük bebeklerde sonuç anlamında güvenilir değildir. 6 ayın üzerinde kullanımında ise kulağa doğru yerleştirilememesi, kulak kirinin yanlış okumalara neden olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Ateş Tedavi Hedefleri
Ebeveynlerin çoğunluğu 38 derecenin altında ateş düşürücü kullanma eğilimindedir, oysa ki ateş denilebilmesi için 38 derecenin üzerinde ateşten söz edilmelidir. Ailelere danışmanlık yaparken normal ısıyı vurgulamaktan daha çok, çocuğun rahatlığı ve ciddi hastalık bulgularına dikkat çekmek gerekir.
Ateşli çocuklarda aktivitenin izlenmesi, ciddi hastalık bulgularının gözlenmesi, hidrasyonun sürdürülebilmesi için uygun sıvı alımına odaklanılması büyük önem taşımaktadır. Çocuğun genel durumunun izlenmesinin, ateşin izlenmesinden daha önemli olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.
Ateşli çocuklarda aktivitenin izlenmesi, ciddi hastalık bulgularının gözlenmesi, hidrasyonun sürdürülebilmesi için uygun sıvı alımına odaklanılması büyük önem taşımaktadır.
Ateş düşürmek için ne yapmalı
HAFİF ATEŞ; i Giysiler çıkarılır iSıvı desteği sağlanır iOrtam ısısının 25 derecenin altında olması sağlanır Ateş düşürücü verilmesine gerek yoktur
YÜKSEK ATEŞ; i Giysiler çıkarılır i Yaklaşık 33 derece ılık suda tutulur i Sıvı desteği sağlanır Ateş düşürücü verilir
Ateş Düşürücüler Nasıl Kullanılmalı?
Ülkemizde, kurallara uymak şartı ile güvenle kullanılabilen asetaminofen (parasetamol) ve ibuprofen olmak üzere iki çeşit ateş düşürücü vardır.
Her ikisinin de birbirlerine karşı anlamlı üstünlüğü olmamakla birlikte, kullanımında herhangi bir engel olmadığı durumda asetaminofen(parasetamol) birinci tercih olarak kullanılmalıdır.
Yapılan çalışmalar asetaminofen(parasetamol) ile ibuprofenin dönüşümlü kullanılmasında her ne kadar daha iyi sonuç alınabileceğini gösterse de dönüşümlü kullanmanın güvenliği ile ilgili soru işaretleri devam etmektedir.
Ebeveynlerin dönüşümlü tedavi konusunda çok iyi bilgilendirilme zorunluluğu, yanlış doz ve aşırı doz kullanma riskleri nedeniyle böyle bir uygulama önerilmemelidir.
Ateşte Acil Polikliniğe Ne Zaman Gitmek Gerekir?
Aşağıdaki durumlarda zaman geçirmeden bir çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının görmesi gerekir.
3 Ayın altındaki bebeklerde hemen
Febril konvülsiyon varsa
Ateş 40 derecenin üzerindeyse
3 Günden uzun süren ateş varsa
Döküntü eşlik ediyorsa
Kusuyorsa
Sıvı alımını reddediyorsa
Uykulu, dalgın, huzursuzsa
Solunum güçlüğü varsa
Baş ağrısı, ense sertliği varsa
Etkin Sağlık Dr. Cihan Avaroğlu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı