D vitamin eksikliği tüm dünyada yaygın bir problem olduğu için Dünya Sağlık Örgütü D vitamini düzeylerine bakılmaksızın tüm insanların yaşlarına uygun dozda D vitamini almalarını önermektedir.
D vitamini ismi vitamin olmasına rağmen bir hormondur. Kemik üzerindeki etkileri en çok bilinen etkileri olmasının yanında insan vücudunda hemen hemen her organda önemli işlevleri ortaya konmuştur. D vitamininin %80’i ciltten güneş ışını uyarısı ile sentezlenir. Vitamin D içeren besin sayısı az olması nedeniyle az bir kısmı (%10-20) gıdalar ile alınır. Yağ dokusunda toplanarak kan seviyesi sabit kalacak şekilde kana karışan bir metabolizması vardır. D vitamin eksikliğinin kemiklerde erime ve kemik gelişmesinde bozulma ile ilişkili olduğu 2 yüzyıldır bilinmektedir. D vitamini eksikliği çocuklarda raşitizm denilen ve uzun kemiklerin eğrilmesi ile karakterize bir hastalığa yol açar. Güneşe çıkarılmayan bebek ve çocuklarda görülür.
Yetişkinlerde D vitamin eksikliği osteomalazi ismi verilen kemik yumuşaması/ kırılganlığının artması ve kemik erimesine yol açar. D vitamini eksikliğinin yetişkinlerde diyabet, astım, multpl skleroz, psoriasis, depresyon ile hastalıklarla ilişkisi ortaya konmuştur. Ancak D vitamini tedavisi ile söz konusu hastalıkların iyileşip iyileşmeyeceğine yönelik çalışmalar devam etmektedir. D vitamini eksikliği tüm dünyada yaygın bir halk sağlığı problemidir. Güneş ışığına maruziyetin azalması bunun önemli bir nedeni gibi görünmektedir. Ciltten D vitamini sentezlenebilmesi için güneş ışınının 290 nm dalga boyunda olması gereklidir. Bu dalga boyunda ışın ülkemizin bulunduğu enlemde ancak mayıs ve ekim ayları arasında ulaşır. Başka bir deyişle kasım ve nisan ayları arasında ülkemiz enleminde olan bölgelerde güneşlenmekle ciltten D vitamini sentezi olmaz. D vitamin sentezleyen dalga boyunda güneş ışını belli aylarda günün belli saatlerinde saat 11 ile 15 arasında yeryüzüne ulaşır. Örneğin haziran ayında Antalya’da akşam 17 -18 saatlerinde güneşlenmekle D vitamini sentezi olmaz. D vitamini sentezi için belli aylarda ve belli saatlerde güneşe birkaç dakika maruziyet yeterli değildir.
İhtiyaçtan fazla doz alınmasının (yükleme dozunu haftada 50000 IU den fazla olması)
D vitamini zehirlenmesine yol açabileceği akılda tutulmalıdır.
Güneş kremi sürmeden, doğrudan (cam veya tül arkasından değil) en az vücudun %20 si (kollar, bacaklar ve yüz) güneş ışınına maruz kalmalıdır. Bu da yetmez belli aylarda belli saatlerde uygun kıyafetlerle en az cildiniz pembeleşinceye kadar güneşlenmeniz gerekir. Cildi beyaz olanlarda bu süre 15-20 dk dır, cilt koyulaştıkça 30-45 dk güneşlenilmesi anlamına gelir. Bu koşullarda güneşlenen bir kişi günde yaklaşık 3000 Ü D vitamini sentezleyebilir. Mayo ile bütün gün, güneş kremi olmadan güneşlenildiğinde ortalama 20000 IU D vitamin sentezi olur. Ciltteki mekanizmalar cilt rengi koyulaştıkça D vitamin sentezini durdurur. D vitamin sentezi için sözünü ettiğimi saatler dermatologların cilt kanseri artımı nedeni ile “Güneşten uzak durun, en yüksek koruma faktörlü güneş kremi sürün” uyarısını yaptığı saatlerdir. Bütün bu koşullar göz önüne alındığında tüm dünyada D vitamin eksikliğinin nedeni kolayca anlaşılabilir. D vitamin eksikliği tüm dünyada yaygın bir problem olduğu için Dünya Sağlık Örgütü D vitamini düzeylerine bakılmaksızın tüm insanların yaşlarına uygun dozda D vitamini almalarını önermektedir. Kuzey ülkelerinde D vitamini eksikliği çok yaygın olması nedeni ile süt, margarin gibi ürünlerin D vitamin ile zenginleştirilmesi halk sağlığı koruması açısından yaygın bir yöntemdir. Yetişkinlerde D vitamin ölçümünün rutin olarak yapılması önerilmez.
Yalnızca yüksek riski olan kişilerde (yaşlılar, koyu cilt rengine sahip olanlar, Obezite, Vitamin D metabolizmasını hızlandıran ilaç kullanımı, güneşe yetersiz maruziyet, Osteoporoz, Nontravmatik (spontan) kırık oluşumu Osteomalazi, Malabsorbsiyonsendromları, kronik böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalıkları, Hiperparatiroid hastaları gibi) ölçülmesi önerilir. Dünya sağlık örgütü D vitamini eksikliğinin önlenmesi için çocuklara 400 IU, yetişkinlere minimum 800 IU D vitamin günlük alımı önermektedir. D vitamin eksikliği tespit edilmiş kişilerin hekim kontrolü altında tedavi olmaları gereklidir. D vitamini eksikliği tedavisindeki yanlış anlamalar ciddi problemlere yol açabilir. İhtiyaçtan fazla doz alınmasının (yükleme dozunu haftada 50000 IU den fazla olması) D vitamini zehirlenmesine yol açabileceği akılda tutulmalıdır.